اثرات و خطرات مصرف سموم شیمیایی بر سلامت انسان
مقدمه :
هر چند کنترل عوامل خسارت زا با استفاده از آفت کشها در بخش کشاورزی سودمند و ضروری است اما بی توجهی و افراط در مصرف آفت کشها باعث خسارات قابل توجهی در موجودات زنده و ایجاد بیماری و مرگ در انسان ها می شود.
این مشکلات ناشی از تماس مستقیم و غیر مستقیم انسان با آفت کشها است. افرادی که در تماس مستقیم با این مواد شیمیایی قرار می گیرند بیشتر در معرض خطر قرار دارند این افراد شامل کشاورزان و خانواده آنها و کارگرانی هستند که در بخش کشاورزی یا در کارخانه تولید سم کار می کنند، کارگرانی که در معرض تماس با سموم شیمیایی قرار دارند.
اولین محل تماس سم در انسان پوست است، به محض اینکه بدن در معرض سم قرار می گیرد، سم در بدن جذب می گردد و یا بدون جذب شدن تنها در پوست باقی می ماند.جذب آفت کش در بدن می تواند باعث بروز مشکلاتی برای سلامتی انسان بشود. مشکلاتی مانند سوزش چشم، مشکلات دستگاه تنفسی و مسمومیت حاد که ممکن است به مرگ بیانجامد. در صورت عدم جذب و باقی ماندن سموم روی پوست حساسیت های پوستی اتفاق می افتد.
تماس غیر مستقیم با سموم شیمیایی ناشی از خوردن غذاهایی است که سموم آفت کش در آن نفوذ کرده اند این امر می تواند باعث افزایش مقدار مواد سمی در بدن انسان گردد بدن انسان دارای سیستم های تنظیم کننده متعددی است، این سیستمهای تنظیمی باعث می شود که تمام اجزا بدن در پاسخ به محرک های بیرونی واکنش مشخصی را نشان دهد. این نوع تنظیم، به نام خود پایداری شناخته شده است و برای تمامی فرآیندهای جسمی بدون اطلاع و آگاهی بروز می نمایند، هنگامی که در اثر شرایط محیطی (گرما یا سرمای زیاد) یا شرایط درونی (بیماری یا مسمومیت) بدن قادر به تنظیم نباشد، علائم غیر معمول و بیماری ظاهر می گردد. بنابراین نشانه ها و علائم مسمومیت آفت کش ها اغلب شبیه به انواع مختلفی از عوارض بیماریها هستند به عنوان مثال : سر درد، تب، تهوع، استفراغ و اسهال علائم معمولی بیماری هستند که در شرایط متفاوت ایجاد می گردد. خود پایداری بدن به وسیله عکس العمل بیرونی یا درونی بدن به محرک ها دچار عدم تعادل می شود که به ماهیت درونی عامل تحریک و نیز به مقدار و مدت تاثیر استرس بستگی دارد، وقتی تحریک بسیار یا مدت دار باشد خود پایداری و خود تنظیمی نمی تواند حفظ یا بازگردانده شود و بیماری در این زمان بروز می نماید. علائم مسمومیت شیمیایی اغلب شبیه علائمی هستند که به وسیله عوامل زیستی مثل باکتری ها و یا ویروس ها بروز می نماید.
سموم شیمیایی چگونه بر سلامت انسان تاثیر می گذارند؟
سموم شیمیایی با تغییر سرعت فعالیت های مختلف بدن، افزایش آنها ( افزایش تپش قلب و تعریق) یا کاهش آنها (توقف کامل تنفس) عمل می کنند. مثلا افرادی که در معرض حشره کش مالاتیون قرار می گیرند دچار تعریق و تعرق زیادی میشوند این پدیده در اثر یک سری از رخدادهای فیزیولوژیکی در بدن اتفاق می افتد که به عنوان پاسخی به مواد شیمیایی وارد شده در بدن است. در نتیجه :
1-این تغییر بیوشیمیایی به تغییر سلولی می انجامد (افزایش فعالیت عصبی)
2-تغییر سلولی موجب تغییرات فیزیولوژیکی می شود که علائم مسمومیت مشاهده یا در سیستم های فیزیولوژیکی خاص بدن ( اندام ها یا دستگاه های بدن ) احساس می شود.
بسته به مکانیسم بیوشیمیایی ویژه، یک فعالیت یکسان ممکن است اثرات خیلی وسیعی در بدن داشته باشد، و یا ممکن است سبب تغییرات محدودی در فعالیت های فیزیولوژیکی در یک ناحیه خاصی از بدن گردد. برای مثال سم مالاتیون موجب غیر فعال شدن آنزیمی می شود که رابطه بین اعصاب است.
سمیت
سمیت واژه ای عمومی است و شامل اثرات زیان آوری است که توسط آفت کش ها ایجاد می شود. این اثرات زیان بار می تواند، شامل گروهی از علائم ساده همچون سردرد، تهوع و یا علائم شدید مثل کما، تشنج و حتی مرگ باشد. اغلب
مسمومیت های ناشی از سموم اگر به سرعت مورد توجه قرار گیرند بهبود پذیرند و باعث صدمه دائمی نمی شوند اما ممکن است بهبودی کامل در دراز مدت حاصل آید. آفت کش ها می توانند بر روی یک سیستم و عضو خاص در بدن تاثیر بگذارند، یا ممکن است روی مجموعه ای از اندام های بدن اثرات سوء خود را نشان دهند.
گاهی مسمومیت براساس تاثیر گذاری بر دستگاه های مختلف بدن به گروه های دیگری نیز تقسیم می شوند.
طبقه بندی مسمومیت
اندام های تحت تاثیر
علائم عمومی مسمومیت
تنفسی
بینی، نای و شش ها
سوزش، سرفه، خفگی و تنگی نفس
گوارشی
معده و روده
تهوع، استفراغ و اسهال
داخلی
کلیه ها
پشت درد، اوره بیشتر یا کمتر از حد نرمال
عصبی
مغز و نخاع
سردرد، سر گیجه، اختلالات رفتاری، افسردگی و تشنجات اغمایی
خونی
خون
کم خونی ( خستگی و ضعف )
پوستی
پوست و چشم ها
خارش، سرخی و تورم
تولید مثل
تخم دان ها
ناباروری و سقط جنین
به جهت اینکه تعداد واکنش های بدن به محرک های شیمیایی و غیر شیمیایی کم است، علائم و نشانه های مشخصی بروز پیدا می کند. در بیشتر موارد تعیین اینکه آیا بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی رخ داده (مثل ویروس آنفلوآنزا ) غیر ممکن است
اگر چنانچه افراد مدت زمانی زیادی در معرض سموم قرار گیرند سیستم ایمنی بدن آنها ظعیف شده و سریع بیمار میگردند
سموم میتوانند یبب بروز انواع سرطان و آلرژی های پوستی گردند
گرد آورنده : نازنین بلغاری
